W życiu każdego człowieka zdarzają się takie sytuacje, w których nie może on świadczyć pracy. Dlatego ustawodawca przewidział możliwość skorzystania przez takiego pracownika z urlopu okolicznościowego.

Pewne zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa, które uniemożliwiają pracownikowi stawienie się do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika, należy uznać za przyczyny usprawiedliwiające nieobecność w pracy.

Zwolnienie od pracy

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest świadczenie pracy na rzecz pracodawcy. Jednakże mogą wystąpić pewne okoliczności, w których pracownik jest zwolniony z tego obowiązku. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281) pracodawca musi zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z Kodeksu pracy, z przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa.

Pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika wezwanego do osobistego stawienia się:

• przed właściwym organem w zakresie powszechnego obowiązku obrony,
  
• na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządowej, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia,
  
• który bierze udział w czynnościach sądowych jako biegły w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym,
  
• wezwanego w charakterze świadka lub specjalisty w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez NIK,
  
• pracownika będącego członkiem ochotniczej straży pożarnej, na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu oraz na czas uczestniczenia w szkoleniu przeciwpożarowym, jednak w wymiarze nie dłuższym niż 6 dni w roku kalendarzowym.

Powyższy obowiązek dotyczy również pracowników zwalnianych na czas wykonywania obowiązku świadczeń osobistych, w trybie i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach.

Czas takiego zwolnienia został jednak ograniczony do czasu niezbędnego do dokonania powyższych czynności. W momencie, kiedy pracownik załatwi już wszystkie sprawy, musi powrócić do pracy.

Zasadą jest, że za czas takiej nieobecności pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie. Jeżeli jednak obowiązujące u danego pracodawcy przepisy przewidują, że za czas takiego zwolnienia pracownikowi należy się wynagrodzenie, to pracownik powinien je otrzymać bez względu na czas swojej nieobecności. Natomiast gdy zakładowe przepisy nie regulują tej kwestii, to pracownik, który został wezwany w powyższych sprawach, może domagać się od właściwego organu rekompensaty za utracony zarobek.

Pracodawca nie ma obowiązku zwolnienia pracownika od pracy w przypadku „wezwania go” do wzięcia udziału w naradzie organów samorządu terytorialnego, poświęconego realizacji celów społecznych (wyrok SN z 5 listopada 1998 r. I PKN 350/98 OSNAP 1999/24/777).